Laat je inspireren door 150 dagelijkse rituelen van beroemde kunstenaars, wetenschappers, schrijvers en andere creatievelingen

Welk dagelijks ritueel helpt jou bij intentioneel leven?

Eind 2015 zocht ik wanhopig naar manieren om geconcentreerd te werken. Mijn eerste kind was net geboren en De Correspondent, het journalistieke platform waaraan ik als medeoprichter leidinggaf, groeide als kool.

Tussen de luiers en vergaderingen door probeerde ik tijd vrij te maken voor diep werk – voor schrijven, inspiratie opdoen, nieuwe plannen maken, eigenlijk alles wat sneuvelt in de waan van de dag – maar dat lukte steeds minder.

Als ik dan toch een uurtje bij elkaar had gesprokkeld, dan ging dat vaak ten onder aan mijn uitstelgedrag.

Op zoek naar een oplossing stuitte ik op een van de leukste zelfhulpachtige boeken die ik ooit heb gelezen

Auteur

Mason Currey

documenteerde de rituelen van 150 beroemde schrijvers, kunstenaars, filmmakers en andere creatievelingen.

Currey had, net als ik, last van uitstelgedrag en hoopte de oplossing te vinden in de rituelen die hadden geleid tot creatieve meesterwerken als Flauberts Madame Bovary, Beethovens Negende symfonie en Van Goghs Zonnebloemen.

Ik weet nog dat ik Curreys boek verslond en allerlei fascinerende adviezen tegenkwam.

Werk alleen in bed. Of enkel in bad, of hotelkamers. Was je net zo lang tot je onderburen klagen over lekkage. Sta geregeld op je hoofd. Ga aan de slag als de zon opkomt, of werk alleen in het donker. Maak wandelingen van vier uur. Masturbeer zonder klaar te komen. Of ga dagelijks met vier verschillende mensen naar bed. Eet niets anders dan twee croissants. Lunch met een chocoladeshake en vijf, zes of zeven koppen koffie met suiker.

Dit waren de dagelijkse rituelen van respectievelijk Truman Capote, toneelschrijver Somerset Maugham, Maya Angelou, Ludwig van Beethoven, Igor Stravinsky, Sylvia Plath, pianist Glenn Gould, Gustav Mahler, Honoré de Balzac, Georges Simenon, Marcel Proust en David Lynch.

Dagelijkse rituelen bleken vooral heel persoonlijk. Je kunt ze niet zomaar kopiëren.

Maya Angelou schreef alleen in een vaste hotelkamer. Fotograaf onbekend.

Maar ik ontdekte dankzij Currey wel iets anders waardevols over de kracht van rituelen.

De term ‘ritueel’ doet me denken aan een religieuze handeling, aan een zekere symboliek. Het is in die zin ook iets anders dan een gewoonte, zoals tandenpoetsen. Een ritueel impliceert dat je iets bewust anders doet en daaraan – of aan het gevolg ervan – een hogere waarde toedicht.

Truman Capote dacht écht dat hij buiten zijn bed geen woord op papier kreeg: ‘Ik ben een totaal horizontale auteur. Ik kan niet nadenken als ik niet lig.’ Volgens Currey hoef je de rituelen niet te imiteren. Om een goede filmmaker te worden hoef je niet uren onder een hete douche te staan, omdat dat toevallig het ritueel is dat Woody Allen op nieuwe ideeën brengt. Eigenlijk maakt het niet zoveel uit wát je ritueel is – dat je er überhaupt een hebt, is waar het om draait. Daar kwam ik via een omweg achter.

David Lynch dronk een chocoladeshake en zeven koppen koffie bij de lunch en kon er dan weer tegenaan. via bigissue.com

Dagelijkse rituelen maken intentioneel leven net wat makkelijker

Dagelijkse rituelen was niet het enige zelfhulpachtige boek dat ik in die tijd las. Op zoek naar houvast besprak ik het ene na het andere zelfontwikkelings-epistel voor De Correspondent. Tijdens het recenseren kwam ik tot de conclusie dat de uitdaging ’m niet zit in wéten wat goed voor je is, maar in ernaar léven. Ik noemde dat: intentioneel leven.¹

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want we leven in een maatschappij die ingericht is op gelukskrakers. Ons dagelijkse media-dieet bestaat voor een groot deel uit verhalen en reclames die ons aansporen nog knapper, succesvoller, slanker, rijker en productiever te worden. Als je je bewust bent van die continu opgedrongen afleiding, kun je proberen elke dag je aandacht te verleggen van gelukskrakers naar geluksmakers. Als je intentioneel leeft, raak je minder vatbaar voor die gedateerde definities van succes. En weet je wat daar enorm bij helpt?

Juist, rituelen.

Ten eerste omdat je door rituelen minder uitstelgedrag ervaart

Kijk maar naar koffiedrinken. Dat is naast wandelen het meestgenoemde ritueel in dit boek. Geen kunst zonder cafeïne, zou je misschien denken. Toch klopt dat niet helemaal: bij de koffierituelen gaat het niet zozeer om de drank, maar veel meer om de handeling. Zo telde Beethoven nauwgezet zijn koffiebonen uit: een perfect kopje bestond volgens hem uit exact zestig bonen. En Søren Kierkegaard vulde eerst zijn kop met zoveel suiker dat die boven de rand uit kwam, voordat hij de koffie toevoegde.

Niet de cafeïne maar juist deze absurd uitvoerige voorbereiding bracht hen in de stemming voor geconcentreerd werk. In The Power of Habit van New York Times-journalist Charles Duhigg kwam ik een onderbouwing tegen voor zo’n ‘opstartritueel’. Door iets te doen waarvan je vrolijk en rustig wordt, ga je daarna makkelijker aan de slag met een waardevolle activiteit. Zo’n ritueel duwt je als het ware over het hobbeltje van uitstelgedrag heen.

Zodra de zon opkwam, begon Sylvia Plath met dichten. Foto: Elinor Friedman Klein

Ten tweede kunnen rituelen je helpen om iets abstracts – bijvoorbeeld streven naar een geluksmaker – terug te brengen tot concrete en haalbare handelingen.

Kijk naar psycholoog B.F. Skinner, die zijn schrijfwerk als een laboratoriumexperiment behandelde. Een bel markeerde het begin en einde van zijn schrijfsessies. Na een tijdje was die bel zo’n automatisme geworden voor Skinner – denk aan het beroemde hondenexperiment van zijn collega Pavlov – dat hij veel gemakkelijker begon met schrijven. Zo maken rituelen het mogelijk om intentioneel te leven en je dagelijks opnieuw te richten op wat er echt toe doet.

Dankzij Mason Currey ben ik van rituelen gaan houden. Een van mijn krachtigste rituelen – en ja, ook een van de zoetsappigste – is iedere dag minstens drie dingen opschrijven waarvoor ik dankbaar ben. Ook verstop ik als ik ’s avonds thuiskom mijn telefoon achter de broodtrommel.

Daarom ben ik superblij dat ik een herziene editie mag publiceren, met daarin 20 nieuwe hoofdstukken van mijn hand:

In deze herziene editie heb ik twintig nieuwe rituelen van inspirerende mensen opgenomen

Ik heb ervoor gekozen alleen mensen te portretteren die in dezelfde tijd als wij leven. Want eerlijk is eerlijk: de meeste grootheden die Currey bespreekt, hadden minstens één bediende in huis; hoefden zich geen zorgen te maken over voor hen triviale zaken als de was, het eten of de kinderen; én leefden niet in een tijd van smartphones, verslavende (sociale) media en andere constante afleiding.

Ik wil laten zien dat in een tijd waarin notificaties constant onze aandacht opeisen, rituelen een rustpunt kunnen zijn.

Voor het nieuwe boek heb ik CEO’s gesproken, van bijvoorbeeld AFAS en Coolblue, schrijvers als Adriaan van Dis, Tommy Wieringa en Aaf Brandt Corstius, klimaatactivist Marjan Minnesma, toparchitect Francine Houben, psychiater Dirk De Wachter en vele anderen.

Ik ben heel benieuwd wat je van Dagelijkse Rituelen vindt. Het komt op 3 april uit. Als je het vóór 25 maart voorbestelt, schrijf ik er een boodschap voor je in en ontvang je het boek op de dag van verschijnen:

Hoe kun je een eigen dagelijks ritueel verzinnen?

Grote kans dat je na het lezen van dit boek zin krijgt om voor jezelf een nieuw ritueel te verzinnen:

• Mijn tip is de lat niet al te hoog te leggen en te stoppen als een ritueel je geen energie geeft.

• Blijf experimenteren tot je iets gevonden hebt wat je daadwerkelijk helpt bij het verleggen van je aandacht van gelukskrakers naar geluksmakers.

En weet: rituelen kunnen je volgens Currey ook gewoon overkomen. Dus let eens wat beter op dingen die je misschien onbewust doet. Zo ontdekte de Amerikaanse schrijver Thomas Wolfe tijdens een hotelovernachting per ongeluk dat hij in een schrijfstemming kwam als hij – jawel – even met zijn ’mannelijke gedaantevormen’ speelde. Het bracht ‘een aangenaam mannengevoel mee, waarbij de gevoelselementen van elk levensterrein dichterbij voelden, echter en mooier,’ schreef hij zijn redacteur, haha.

Gun jezelf ook zo’n prikkelend baken in de dag. Wat wordt jouw ritueel?

✍️ Als je Dagelijkse Rituelen vóór 25 maart bestelt, schrijf ik er een boodschap voor je in. Reserveer je exemplaar.

1. Ik koos voor de term ‘intentioneel’ vanwege een onderzoek van Kennon Sheldon en Sonja Lyubomirsky uit 2007, die constateerden dat je je geluksgevoel voor 40 procent kunt beïnvloeden door ‘intentionele activiteiten waar je een grote betrokkenheid bij voelt’.